آزادسازی بی سر و صدای قیمت برق خانگی / چرا قبض برق تابستان امسال نجومی شد؟

در روز‌های گذشته بدون اعلام رسمی، قبض‌های برقی به در خانه‌ها فرستاده شده که قیمت درج شده در آن به شکل عجیبی متفاوت از قیمت قبوض قبلی است. طبق بررسی‌های میدانی در کلان شهر‌ها افزایش قبض برق تا ده برابر می‌رسد و در شهر‌هایی به جز کلان شهر‌ها قیمت‌های درج شده در قبض‌های برق دو تا ۵ برابر بیشتر از مدت مشابه سال گذشته شده است. گرچه مسئولان یکی از دلایل افزایش قیمت قبض برق را رشد مصرف برق در تابستان می‌دانند اما نگاهی به تفاوت قیمت‌ها و مقایسه آن با تابستان سال گذشته نشان می‌دهد، حجم افزایش قیمت برق بسیار بیشتر از حجم افزایش مصرف برق در تابستان است.

جزئیات افزایش قیمت برق خانگی ۱۴۰۰

یکی از ساکنان منطقه ۱۱ تهران در از افزایش چندبرابری قبض برق خانه‌اش خبر داده و می‌گوید: «پارسال همین موقع قبض برقی که برای خانه‌ام ارسال شد، ۸۰ هزار تومان بود. در دوره دو ماهه قبلی قیمت قبض به ۲۱۸ هزارتومان رسیده بود اما در آخرین دوره قیمت برق مصرفی خانه‌ام ۵۱۲ هزار تومان محاسبه شده است.»

یکی دیگر از ساکنان تهران هم گفته که قبض برق خانه‌اش از حدود ۲۵ هزار تومان دوره قبلی به ۳۰۰ هزار تومان رسیده است. او می‌گوید: «اگر دلیل افزایش قیمت قبض این دوره برای تابستان و مصرف برق کولر است، تابستان سال گذشته هم خانواده ما همین اندازه امسال برق مصرف می‌کردند، ولی پارسال تابستان قیمت قبض برق ما ۱۰۰ هزار تومان بود. مصرف ما تغییری نکرده ولی قیمت برق ده برابر محاسبه شده است.»

ساکنان مناطق مختلف تهران روایت‌های مشابهی از دریافت قبض برق نجومی مطرح کرده‌اند. این روایت‌ها به فضای مجازی هم رسیده‌اند. یک شهروند تهرانی در این باره در توییتر نوشته: «قبض برق برای ما ۹۸۰ هزار تومان اومده. بالاترین مبلغی که قبلا داشتیم ۳۷۰ هزار تومان بود.» شهروند دیگری می‌گوید: «قبض برق قبلی ما ۷۳ هزار تومان بود، امروز قبض جدید ۶۴۵ هزار تومان آمده. فکر کنم پول واکسن هم کشیدن رو قبض برق.»

یکی دیگر از شهروندهای تهران نیز در این باره در فضای مجازی نوشته: «ماه پیش حدود ۳۰۰ هزار تومان قبض برق اومد. این دفعه دیدم ۱.۵ میلیون تومان است. یعنی مصرف ما بدون اینکه خودمون خبر داشته باشیم، ۵ برابر شده؟»

در شهر‌های دیگر جز تهران هم همین رویه در جریان است و آن طور که گزارش‌ها نشان می‌دهد، بیشترین قبض‌های برق نجومی مربوط به استان خوزستان است.

یکی از ساکنان شهر اهواز می‌گوید: «قبوض برق مشترکان بسیار عادی در خوزستان از ۱۵۰ تا ۲۵۰ هزار تومان یه دفعه حول یک میلیون تومان شده است؛ چند نفر از جمله ما درخواست بازدید کنتور برق دادیم ولی گفتن کنتور مشکلی ندارد.»

درحالی که چنین گزارش‌هایی از نقاط مختلف کشور درباره قبوض برق موجود است، توانیر علت افزایش مبالغ قبض برق را جریمه‌های پرمصرفی اعلام کرده است. عبدالامیر یاقوتی، مدیرکل مدیریت مصرف و امور مشترکان توانیرگفته است: «افرادی که الگوی مصرف را رعایت نکنند ۱۶ درصد به تعرفه آن‌ها افزوده خواهد شد.»

قیمت برق در ایران آزاد می‌شود؟

این درحالی است که باتوجه به شدت و حدت گرما در مناطق مختلف کشور، طبیعتا نمی‌توان الگوی مشترکی را برای تعیین مصرف استاندارد تعیین کرد اما توانیر چنین کاری انجام داده بدون اینکه توجه کند ساکنان مناطق جنوب در گرمای بالای ۴۰ درجه چطور از کولر و برق کمتری استفاده کنند.

اما فارغ از این موضوع میزان قبض‌های ارسالی آخرین دوره برای مشترکان، حتی بسیار بیشتر از تعرفه تعیینی توانیر برای پرمصرف‌هاست. درحالی که توانیر اعلام کرده برای پرمصرف‌ها ۱۶ درصد تعرفه بالاتر می‌رود، میزان افزایش قیمت برق برای عمده خانه‌ها تا ۷۰۰ درصد هم رشد داشته است.

حسین افضلی، مدیرعامل شرکت برق منطقه‌ای مازندارن در گفتگو با رویداد‌۲۴ مهم‌ترین دلیل افزایش قیمت برق را تغییر فرمول محاسبه مبتنی بر الگوی مصرف می‌داند و توضیح می‌دهد: «هر سال بر اساس مصوبه هیات وزیران در ابتدای اردیبهشت ماه هفت درصد قیمت برق افزایش پیدا می‌کند و برای مشترکان پرمصرف که ۱۴ درصد مشترکان را تشکیل می‌دهند، ۱۶ درصد به مبلغ برق آن‌ها اضافه می‌شود یعنی در کل به رقم صورتحساب مشترکان پرمصرف ۳۳ درصد اضافه می‌شود.»

اما طبق همین قانون از ۳۰ میلیون مشترکین خانگی، ۸۰۰ هزار نفر مشترک پرمصرف هستند اما اکنون شاهد افزایش قیمت قبض برق برای عموم مردم هستیم آن هم نه در حد ۱۶ تا ۳۳ درصد بلکه خانواده‌ها با افزایش تا ده برابری قیمت برق مواجه شدند.

حسین افضلی در پاسخ به این مورد توضیح می‌دهد: «مردم در ایران پول برق را به صورت واقعی نمی‌دهند. تعرفه برق در دنیا هر کیلو وات ساعت ۸ سنت (حدود ۱۳ هزار تومان) و حتی در ایتالیا این نرخ بیش از ۸ سنت و حدود ۱۷ تا ۱۸ هزار تومان است در ایران هر کیلو وات ساعت بین ۶۰ تا ۷۰ تومان محاسبه می‌شود. در حال حاضر هزینه تجهیزات، نصب و نگهداری شبکه‌ها و کلیه هزینه‌های پرسنلی بالا رفته است، اما بهای برق افزایش چشمگیری نداشته است زیرا برق نیز مانند بنزین کالایی دارای سوبسید است و مردم هزینه‌های واقعی بابت این کالا نمی‌دهند و به عنوان کالای اقتصادی مطرح نشده است.»

این مقام مسئول آزادسازی قیمت برق و گران شدن برق را به عنوان یک راهکار مناسب مطرح می‌کند تا صنعت برق در ایران توسعه یابد.

اما در مقابل کارشناسان معتقدند آزادسازی قیمت انرژی که در دهه‌های اخیر توسط دولت‌ها هم در مورد بنزین و حالا هم درمورد برق اعمال شده، یک سیاست ضدمردمی و ضدمعیشتی است، چراکه منابع انرژی در ایران دارایی عمومی محسوب می‌شود و این حق همه است که از آن به شکل ارزانی بهره‌مند شوند.

احسان سلطانی، پژوهشگر اقتصادی گرانی قبض برق را یک راهکار دولت برای کسب درآمد و پوشش کسری بودجه می‌داند و می‌گوید: «برای بهینه سازی مصرف انرژی در ایران باید ببینیم سیاست‌گذاری در جهت تامین منافع چه کسانی است. اگر بپذیریم که برق را گران کرده‌اند که مصرف کم شود، پس چرا نحوه محاسبه قیمت برق غیرخانگی تغییری نکرده است؟ قیمت ورق فولاد گرم با بیش از ۱۰ برابر افزایش به ۲۳۳۲۴۳ ریال در هر کیلوگرم در مرداد ماه ۱۴۰۰ صعود کرد که ۲.۵ برابر زمان مشابه در سال ۱۳۹۹ است. همچنین قیمت ورق فولاد در دو دوره تحریم‌ها (۱۳۸۸ تا مرداد ۱۴۰۰) ۴۵ برابر شده است. این را در نظر بگیرید که صنعت فولاد هم از رانت انرژی برق و هم آب برخوردار است. خب چرا تعرفه مصرف برق این صنعت با توجه به افزایش چندبرابری سودش تغییر نکرده است؟ چرا از جیب آب رفته مردم باید هزینه گرانی برق و ادعا «بهینه سازی مصرف برق» پرداخت شود؟»

او تاکید می‌کند: «قیمت برق صنعتی ایران با ۳.۳ سنت دلار در کیلووات ساعت در سال ۱۳۹۰ حدود یک-سوم قیمت جهانی بود. شوک‌های ارزی موجب شد تا قیمت برق صنعتی به ۰.۳۸ سنت در سال ۱۳۹۹ تنزل پیدا کند که حدود ۴ درصد میانگین قیمت جهانی است. در واقع برق بخش صنعت رایگان است، آن هم در شرایطی که فروش تولیدات داخلی به دلار (حدود قیمت‌های جهانی و حتی بالاتر) است. برق صنعتی حتی از برق خانگی (برای مردم با درآمد ریالی) ارزان‌تر است.»

به گفته او بیش از ۸۰ درصد انرژی بخش صنعت در صنایع رانتی و خصولتی انرژی-بر مصرف می‌شود. صنایع فولاد با حدود ۱۰ برابر افزایش قیمت در ۳ سال گذشته بزرگترین مصرف کنندگان انرژی الکتریکی هستند. برق رایگان موجب تولید بیت کوین در واحد‌های صنعتی و در سوی دیگر کمبود منابع مالی برای توسعه و نگهداری ظرفیت‌های تولید برق شده است.

سلطانی برخلاف ادعا‌ی مسئولان و آدرس غلط دادن آن‌ها درباره اینکه مصرف برق مردم موجب کمبود و گرانی برق است، معتقد است تولید فولاد و بیت کوین که درآمد آن‌ها به جیب گروه‌های خاص می‌رود، عامل اصلی کمبود برق در فصل بهار ۱۴۰۰ است.

سلطانی تاکید می‌کند: «اگر نیت مسئولان بهینه سازی مصرف برق و واقعی کردن قیمت برق است، چرا به سراغ صاحبان بنگاه‌های صنعتی نمی‌روند و از آن‌ها به تناسب سودشان مبلغ بیشتری برای مصرف برق دریافت نمی‌کنند؟»

به گفته سلطانی عامل دیگری که در تابستان امسال به شدت در تعیین قبض برق و پول‌های دریافتی دیگر از مردم، تعیین کننده بوده این است که برجام فعلا به بودجه امسال نرسیده و دولت با کسری بودجه بالایی روبه رو است. به همین دلیل راه‌های مختلفی برای پوشش این کسری درنظر گرفته که یکی از آن‌ها هم گرانی قبض‌ها و به نوعی آزادسازی قیمت برق آن هم بی سروصداست. اعتراضات گرانی بنزین هم این واهمه را ایجاد کرده و مسئولان تصمیم گرفته‌اند بدون سروصدای رسانه‌ای و اعلام عمومی قیمت انرژی را گران کرده و طوری تدریجی و در سکوت آن را پیش ببرند که از اعتراضات مردمی جلوگیری کنند. اما آنچه مشخص است، دست کردن در جیب و دارایی مردم برای کسب درآمد، تامین کسری بودجه و تامین منافع صاحبان بنگاه‌های صنعتی و خصولتی‌هاست.